Laçin kimin elinde?
Image
Image
Image
Arkadaşlar, gelin birlikte şu hikâyeye bir adım atalım: Bir yol düşünün – asrın çatışmalarına tanıklık etmiş, kimi zaman umut olmuş, kimi zaman gerilim kaynağı. O yol, Laçın Koridoru. Ve bu yolun “kimin elinde olduğu” meselesi aslında bir haritanın ötesinde; kimliğin, stratejinin, tarihin ve geleceğin kavşağında duran bir soru. Bu yazıda, Laçin’in kökenlerinden başlayarak bugün kimlerin kontrolünde olduğunu, neden önemli olduğunu ve gelecekte bizi neyin beklediğini birlikte keşfedeceğiz.
Kökenler: Yolun Hikâyesi ve Statüsü
Laçın Koridoru, Dağlık Karabağ bölgesini Ermenistan ile kara bağlantısı yoluyla birbirine bağlayan stratejik güzergâh olarak uzun yıllar boyunca dikkat çekti. ([Ne Demek][1]) 1990’lı yıllarda ve ardından gelen çatışma süreçlerinde, bu güzergâh kontrolü bakımından önemli bir avantaj demekti. 2020 yılında ise yeni bir çatışma dalgası ve ardından imzalanan ateşkes ile birlikte tablo değişmeye başladı.
2020 ateşkesiyle birlikte Laçın Koridoru’nun de jure olarak Azerbaycan sınırları içerisinde olduğu kabul edildi ancak fiili kontrol ve güvenliğin, Rusya tarafından gönderilen barış güçleri aracılığıyla yürütülmesi kararlaştırıldı. ([Vikipedi][2]) Özetle: “kimin elinde” ifadesi burada sadece “kim yönetiyor” sorusunun değil, “kim hangi koşullarda” ve “kim hangi bağlamda” sorusunun da cevabını arıyor.
Günümüzde: Kim Kontrolü Elden Alıyor?
Günümüzde Laçin Koridoru ve çevresi için işaret edilen gerçekler şu şekilde: 26 Ağustos 2022’de Laçin ilçesi ile birlikte bazı köylerin kontrolü tamamen Azerbaycan’a devredildi. ([turkipedia.com][3]) Yine aynı süreçte Azerbaycan, koridorun başlangıcında sınır kontrol noktası kurduğunu duyurdu. ([TRT Haber][4]) Bu iki gelişme beraberinde şunu doğurdu: Resmî olarak Azerbaycan egemenliği güçlenirken, geçmişte Rus barış gücünün rolü ve koridorun güvenliğiyle ilgili belirsizlikler kamuoyunda tartışma konusu olmaya devam ediyor. ([Anadolu Ajansı][5])
Bu da demek oluyor ki: Laçin bugün “tamamen bir elin” kontrolünde değil; – en azından dışarıdan bakıldığında – Azerbaycan’ın egemenliği artan biçimde kabul görmüş durumda, ama güvenlik, geçiş, altyapı gibi unsurlarda hâlâ üçüncü bir aktör (Rusya) ve uluslararası izleyiciler devreye giriyor.
Ne Anlama Geliyor? Strateji, Kimlik ve Jeopolitika
Laçin’in “kimin elinde olduğu” yalnızca bir yerleşim/bölge kontrolü meselesi değil. Şu açılardan değerlendirilebilir:
– Kimlik ve demografi: Bölge, yıllardır Azerbaycan Türk nüfusunun yaşadığı topraklardan; Ermeni işgali, göçler, yeniden yerleşimler derken hem nüfus hem kimlik açısından büyük kırılmalar yaşadı. ([Fikir Turu][6])
– Jeopolitik önemi: Güney Kafkasya’da enerji, ulaşım, güvenlik bağlamında yeni aktörlerin devreye girdiği bir dönemde Laçin – Zengezur koridoru gibi güzergâhlarla bağlantılı – kilit konumda. ([Fikir Turu][6])
– Güvenlik ve devletin rolü: “Kontrol” sadece silahla değil, sınır noktalarıyla, geçişlerin yönetilmesiyle, altyapıyla kurulur. Azerbaycan’ın sınır kontrolü kurma adımları bu etkiye örnek.
– Barış ve sürdürülebilirlik meselesi: Egemenlik devri tamamlandı gibi gözükse de “kimin elinde olduğu” sorusu şimdilik ‘kesin hâl almış mı?’ sorusunu beraberinde getiriyor. Taraflar arasında anlaşma, uluslararası denetim ve yerel halkın durumu bu süreci belirleyecek.
Gelecek: Bu Yol Sizi Nereye Çıkaracak?
Önümüzdeki yıllarda Laçin Koridoru ve çevresindeki dinamikleri belirleyecek birkaç senaryo var:
1. Tam egemenlik ve entegrasyon: Azerbaycan altyapısını tamamlar, koridorun kullanımını ve yönetimini tamamen kendi kontrolüne alırsa elindeki kontrol “kesin” hâle gelebilir.
2. Güvenlik boşlukları ve dış aktörlerin etkisi: Rusya barış gücünün rolü azalabilir veya yeniden yapılandırılabilir; bu durumda arada kalan güvenlik boşlukları ortaya çıkabilir.
3. Yerel halk ve insani riskler: Ermeni nüfusunun bölgede kalması ya da ayrılması konusu önemli; geçişlerin kapanması ya da sınırlandırılması insani krizleri tetikleyebilir. Mesela 2023 temmuzunda koridorun geçici kapatılması bu riski gündeme taşıdı. ([euronews][7])
4. Bölgesel işbirliği ve ulaşım koridorları: Türkiye‑Ermenistan‑Azerbaycan üçlüsünün normalleşme süreci, Türk dünyası ve Avrupa arasındaki yeni ulaşım hatları açısından Laçin’in önemini artırıyor. Bu yüzden kontrolü yalnızca askeri değil, ekonomik ve altyapısal bağlamda da “kimin elinde” sorusu hâlâ güncel.
Sonuç
Laçin bugün – resmî ve hukuki çerçevede – çok büyük oranda Azerbaycan’ın kontrolünde. Ancak bu tam anlamıyla “ellerinde” demek değil; zira güvenlik, geçişler, altyapı ve uluslararası denetim gibi arterlerde hâlâ aktörler var. Eğer bu yol bir grup arkadaş arasında anlatılıyor olsaydı, derdimiz şu olurdu: “Evet, bu yol birinin elinde gibi görünüyor, ama o elin hangi şartlarda tuttuğu, ne kadar sağlam tuttuğu ve ne kadar süre tutacağı hâlâ sorulması gereken şey.”
Siz ne düşünüyorsunuz?
– Laçin Koridoru’nun kontrolü neden bu kadar kritik sizce?
– Bölgede sürdürülebilir barış için hangi adımlar atılmalı?
– “Kimin elinde olduğu” belirsiz kalan bir bölge halkı ve devlet için ne tür riskler barındırır?
Görüşlerinizi sabırsızlıkla bekliyorum — yorumlarda buluşalım!
[1]: “laçin koridoru anlamı, laçin koridoru nedir | Ne Demek”
[2]: “Laçın Koridoru – Vikipedi”
[3]: “Laçın Koridoru – Turkipedia”
[4]: “Azerbaycan, Laçın Koridoru’nun başlangıcında sınır kontrol noktası …”
[5]: “3 SORUDA – Laçın Koridoru’nun önemi – Anadolu Ajansı”
[6]: “Laçin Koridoru hangi sorunlara açılıyor? – Fikir Turu”
[7]: “Azerbaycan, Laçın koridorunu geçici kapattı, Ermenistan uluslararası …”